**ಕರೋನಾವೈರಸ್ - ಜೈವಿಕ ಸಮರದ ಆತಂಕ ಬೇಡ**

ಚೀನಾ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ನಿಂದ ಹಬ್ಬಿರುವ ನ್ಯುಮೋನಿಯಾ ಕಾಯಿಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಈ ವರ್ಷದ ಜನವರಿ ನಡುವಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ತಿಳಿಯಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ಈ ಎರಡು ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕಾಯಿಲೆ ಜಗತ್ತಿನ ಬಹಳಷ್ಟು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದೆ. ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆ ಇದನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಸಿದ್ಧತೆಗಳನ್ನೂ ತ್ವರಿತಗತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ಮಧ್ಯೆ “ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಜೈವಿಕ ಸಮರದ ಭಾಗ” ಎನ್ನುವ ವದಂತಿಗಳು ಹರಡುತ್ತಿವೆ. ಈಗ ಕಂಡಿರುವ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ನ್ಯುಮೋನಿಯಾ ಕೂಡ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆಗಾಗ ಕಾಣುವ ಕಾಯಿಲೆಯ ಪ್ರಭೇಧವೇ ಹೊರತು ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಜೈವಿಕ ಸಮರ ಅಲ್ಲ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಆತಂಕ ಬೇಕಿಲ್ಲ.

ಮೊದಲಿಗೆ – ಜೈವಿಕ ಸಮರ (Biological Warfare) ಎಂದರೇನು? ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮದ್ದುಗುಂಡು, ಬಂದೂಕು, ಫಿರಂಗಿಗಳಂತಹ ಆಯುಧಗಳ ಬಳಕೆ ಸಹಜ. ಆದರೆ, ರಹಸ್ಯ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯ ರೋಗಕಾರಕ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣುಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ ಶತ್ರುದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿಸಿದರೆ? ಅದರಿಂದ ಹಿಂದೆಂದೂ ಕಂಡಿರದ ಹೊಸ ರೋಗವನ್ನು ವಿನಾಶಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದಂತೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಕೆಲವು ರೋಗಕಾರಕ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣುಜೀವಿಗಳ ಜೆನೆಟಿಕ್ ರಚನೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದರೂ ಇಂತಹದೇ ಪರಿಣಾಮ ಆಗಬಹುದು. ನಿಸರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಹಜವಾಗಿ, ಆದರೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಆಗುವ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ, ಅಧಿಕ ವಿನಾಶಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಾಡುವ ಕ್ರೂರ ಪದ್ದತಿಯೇ ಜೈವಿಕ ಸಮರ.

ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಪರಮಾಣು ಬಾಂಬ್ ಅಥವಾ ರಾಸಾಯನಿಕ ಅಸ್ತ್ರಗಳು ಒಂದು ನಿಶ್ಚಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕ ವಿನಾಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಜೈವಿಕ ಸಮರದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ರೋಗಕಾರಕ ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನ ಯಾವುದೇ ದೇಶಕ್ಕೂ ಹಬ್ಬಬಹುದು. ಯಾರದೋ ಮನೆಗೆ ಇಟ್ಟ ಬೆಂಕಿ ಇಡೀ ಊರನ್ನೇ ಸುಡುವಂತೆ, ಪ್ರಪಂಚವೆಲ್ಲಾ ಈ ಹೊಸ ಕಾಯಿಲೆಗೆ ಬಲಿಯಾಗಬಹುದು. ಜೈವಿಕ ಸಮರ ಮನುಷ್ಯನ ತೀವ್ರ ಕ್ರೌರ್ಯದ ಪ್ರತೀಕ. ಇದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ ಹಲವಾರು ದೇಶಗಳು 1975 ರಲ್ಲೇ ಜೈವಿಕ ಸಮರದ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ನಿಂತು, ಇಂತಹ ಸಮರ ನೀತಿಯನ್ನು ತಾವೆಂದೂ ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದವು. ಪ್ರಸ್ತುತ, ಪ್ರಪಂಚದ 183 ದೇಶಗಳು ಜೈವಿಕ ಸಮರಕ್ಕೆ ವಿರೋಧವಾಗಿವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಚೀನಾ ದೇಶ ಕೂಡ ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ಸೇರಿದೆ. ಜೈವಿಕ ಸಮರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ನಡೆಸುವುದಿಲ್ಲವೆಂದೂ, ಬೇರೆ ಯಾರಾದರೂ ಅಂತಹ ಸಮರ ನಡೆಸಿದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ವಿಶ್ವ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ವರದಿ ಮಾಡುತ್ತೇವೆ ಎಂದೂ, ಈ ರೀತಿಯ ಸಮರದಿಂದ ಹಾನಿಗೆ ಒಳಗಾಗುವ ದೇಶ ಚೇತರಿಸಕೊಳ್ಳಲು ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯ ದೇಶಗಳೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಹಕಾರ ಕೊಡುತ್ತೇವೆ ಎಂದೂ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಜೈವಿಕ ಸಮರದ ಭಯ ನಿರಾಧಾರ.

ಚೀನಾ ನ್ಯೂಮೋನಿಯಾಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿರುವ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಯಾವುದೋ ಹೊಸ ವೈರಸ್ ಅಲ್ಲ. ಇದು ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದ ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿದಿರುವ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣುಜೀವಿ. ವೈರಸ್ ಗಳು ಜೀವ ಇರುವ ಮತ್ತು ಜೀವ ಇಲ್ಲದವುಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರಭೇಧಗಳು. ಬೇರೆ ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ವೈರಸ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಜೆನೆಟಿಕ್ ಸಂಯುಕ್ತ ಸರಳವಾದದ್ದು. ಈ ಜೆನೆಟಿಕ್ ರಚನೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಅಲ್ಪ-ಸ್ವಲ್ಪ ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದುತ್ತಾ ವಿಕಾಸವಾಗುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಅವು ಒಂದು ಮಟ್ಟಿನ ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದಿದಾಗ ಅದರ ರೋಗಕಾರಕ ಶಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ, ವೈರಸ್ ಒಳಗಿನ ಜೆನೆಟಿಕ್ ರಚನೆ ಏಕಾಏಕಿ ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದಬಹುದು. ಆಗ ಅವುಗಳ ರೋಗಕಾರಕ ಶಕ್ತಿ ತೀವ್ರವಾಗುತ್ತದೆ. ಸದ್ಯದ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಕೂಡ ಇಂತಹುದೇ ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯೇ ಹೆಚ್ಚು.

ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರಭೇಧದ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ನಿಸರ್ಗದಲ್ಲೇ ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದಿದ ವೈರಸ್ ಎಂದು ನಮಗೆ ಹೇಗೆ ತಿಳಿದಿದೆ? ಇದು ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಿದ ಹೊಸ ವೈರಸ್ ಅಲ್ಲ ಎಂದು ಖಾತ್ರಿ ಏನು? 2012 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಚೀನಾ ದೇಶದ ಯುನ್ನಾನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಕೆಲವು ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಬಾವಲಿಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ನಾಲ್ಕು ಬೇರೆಬೇರೆ ಪ್ರಭೇಧದ ಬಾವಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಹೊಸ ಮಾದರಿಯ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. 2017 ರಲ್ಲಿ ಈ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ವಿವರಗಳನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದರು. ಆಗ ಅವರು ಪತ್ತೆ ಮಾಡಿದ್ದ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಜೆನೆಟಿಕ್ ನಕ್ಷೆಗೂ, ಈಗ ರೋಗಕಾರಕ ಆಗಿರುವ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಜೆನೆಟಿಕ್ ನಕ್ಷೆಗೂ 96% ಸಾಮ್ಯತೆ ಇದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಖಾಸಗಿ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದು ಯುನ್ನಾನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಗುಹೆಗಳ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ ವಾಸವಿರುವ 2000 ಜನರ ರಕ್ತವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 60 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ನ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳು (antibodies) ಲಭಿಸಿವೆ. ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬೇಕಾದರೆ, ಆ ವೈರಸ್ ಗಳು ಬಾವಲಿಗಳಿಂದ ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಈಗಾಗಲೇ ಹಬ್ಬಿರಬೇಕು. ಅಂದರೆ, 2012-17 ರಲ್ಲಿ ಬಾವಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆ ಮಾಡಿದ್ದ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಗಳೇ ಈಗ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ಮಾರ್ಪಾಡು ಹೊಂದಿ ಇಂದಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಕಾರಣ ಆಗಿದೆ ಎನ್ನುವುದು ಖಾತ್ರಿ! ಇದು ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಿದ್ದ ವೈರಸ್ ಆಗಿದ್ದರೆ ಇದರ ವಿರುದ್ಧದ ಪ್ರತಿಕಾಯಗಳು ಯಾರಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ, ಇಂದಿನ ರೋಗಕಾರಕ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಜೈವಿಕ ಸಮರದ ಭಾಗವಾಗಿರಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ.

ಇಂದಿನ ಚೀನಾ ನ್ಯುಮೋನಿಯಾ ಕೇವಲ ಒಂದು ಕಾಯಿಲೆಯಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ; ಅದು ಮನುಷ್ಯನ ಬುದ್ಧಿಹೀನ ದುರಾಸೆಯ ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ಕೂಡ. ನಿಸರ್ಗದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಪ್ರಭೇಧಗಳ ಜೀವಿಗಳಿವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜೀವವರ್ಗಕ್ಕೂ ತನ್ನದೇ ಆದ ಕಾಯಿಲೆಗಳು, ಆ ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಬಗೆಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣುಜೀವಿಗಳೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಮನುಷ್ಯನ ದುರಾಸೆ ಜೀವವರ್ಗಗಳ ನಡುವಿನ ಗಡಿಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿ ಎಲ್ಲರ ಆಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೂ ಸಂಚಕಾರ ತರುತ್ತಿದೆ. ಆಹಾರ ವೈವಿಧ್ಯದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಬಾವಲಿಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಭಕ್ಷಿಸುವ, ಸಂಪತ್ತಿನ ಶೋಧದಲ್ಲಿ ಇತರ ಜೀವವರ್ಗಗಳ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಅವನ್ನು ಹಾಳುಗೆಡವುವ ಬುದ್ಧಿ ನಮಗೆ ಹೊಸದಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಅತಾರ್ಕಿಕ ನಡೆಗಳಿಂದ ಆಯಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣು ಜೀವಿಗಳಿಗೆ ಮಾನವ ಶರೀರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿ ಈಗಾಗಲೇ ಸಾಕಷ್ಟು ಕಾಯಿಲೆಗಳನ್ನು ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಎಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದೇವೆ. ಈ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ನ್ಯುಮೋನಿಯಾ ಹೊಸ ಸೇರ್ಪಡೆ ಅಷ್ಟೇ.
ಇದು ಜೈವಿಕ ಸಮರ ಅಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಖಚಿತ. ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಆತಂಕ ಪಡಬೇಕಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಬಗ್ಗೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಇರಲೇಬೇಕು. ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಜನವರಿ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಚೀನಾ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ನ್ಯುಮೋನಿಯಾ ಪೀಡಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ; ಅವರಲ್ಲಿ 213 ಮಂದಿ ಮರಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದರ ಜೊತೆಗೆ, 18 ವಿವಿಧ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 98 ಮಂದಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಕಾಯಿಲೆ ಪತ್ತೆ ಆಗಿದೆಯಾದರೂ, ಯಾವುದೇ ಮರಣ ಸಂಭವಿಸಿಲ್ಲ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಚೀನಾ ದೇಶ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ಕ್ರಮಗಳು ಶ್ಲಾಘನೀಯ. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ಹಿಂದುಳಿದ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಈ ರೋಗ ಹಬ್ಬಿದರೆ, ಅದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಲ್ಲ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಅಲ್ಲಿನ ದುರ್ಬಲ ಆರೋಗ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಇರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ನ್ಯುಮೋನಿಯಾ “ಆರೋಗ್ಯದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ” ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದೆ (Global Health Emergency). ಈ ರೀತಿಯ ಘೋಷಣೆಯನ್ನು 2009 ರಲ್ಲಿ ಹಂದಿ ಜ್ವರ, 2014 ರಲ್ಲಿ ಪೋಲಿಯೋ ಮತ್ತು ಇಬೊಲಾ, 2016 ರಲ್ಲಿ ಝೀಕಾ, 2019 ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಇಬೊಲಾ ಕಾಯಿಲೆಗಳಿಗಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇಂತಹ ಘೋಷಣೆಯಿಂದ ಹಿಂದುಳಿದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕರೋನಾವೈರಸ್ ಕಾಣಿಸಿದರೆ, ಅದನ್ನು ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದ ಸುರಕ್ಷತಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆ ಆಯಾ ದೇಶಗಳಿಗೆ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.

ಯಾವುದೇ ಜಾಗತಿಕ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಎದುರಾದಾಗ ಮೊದಲು ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸ ವದಂತಿಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವುದು. ಅಧಿಕೃತ ಮೂಲದ ಸುದ್ಧಿಗಳು ಮಾತ್ರ ನಂಬಲರ್ಹ. ಬೇರೆ ಯಾವುದೇ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಸುಳ್ಳು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಬೇಕು. ಯಾವುದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ವದಂತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆ ಮಾಡಬಾರದು; ವದಂತಿಗಳನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬಾರದು. ತಪ್ಪು ಮಾಹಿತಿ ಹಂಚುವವರಿಗೆ ತಿಳಿಹೇಳಬೇಕು. ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಒಗ್ಗಟ್ಟಾಗಿ ನಿಂತರೆ ಜಗತ್ತನ್ನೇ ಗೆಲ್ಲಬಹುದು. ಒಂದು ವೈರಸ್ ಕಾಯಿಲೆ ಗೆಲ್ಲುವುದು ದೊಡ್ಡದೇನಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಶಿಸ್ತು, ಸಂಯಮ, ಎಚ್ಚರ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ.
---------------

ವಿಶ್ವವಾಣಿ ದಿನಪತಿಕೆಯಲ್ಲಿ 5/ಫೆಬ್ರವರಿ/2020 ಯಂದು ಪ್ರಕಟವಾಗಿರುವ ಲೇಖನ. ಕೊಂಡಿ: http://epaper.vishwavani.news/bng/e/bng/05-02-2020/6

1/ಫೆಬ್ರವರಿ/2020 ರಂದು "ಜಾಣ ಸುದ್ಧಿ" ಧ್ವನಿಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಿತ್ತರವಾಗಿತ್ತು. ಆಡಿಯೋ ಆವೃತ್ತಿಯ ಕೊಂಡಿ: (ಸಂಚಿಕೆ 124) https://anchor.fm/kollegala/episodes/124--30-eait1p